انحصار طلبی دیکتاتور مآبانه گروه اسنپ

مرتضی محمدی نژاد هفته گذشته کسب و کار
انحصار طلبی دیکتاتور مآبانه گروه اسنپ
انحصارطلبی و خوی عجیب دیکتاتورگونه گروه اسنپ در بازار رقابتی سالهاست که خبرهای جالبی به گوش می رساند!

مقدمه

شرکت اسنپ طی سال‌های اخیر یک بازیگر مسلط در عرصۀ حمل‌ونقل هوشمند، سفارش غذا (اسنپ‌فود)، پرداخت دیجیتال و سایر خدمات فرعی شده است. در حالی که رشد سریع و تسهیل دسترسی خدمات آنلاین به نظر مثبت می‌رسد، اما در پشت این پیشرفت‌ها، نگرانی‌های جدی درباره رفتارهای ضدرقابتی و انحصارطلبانه مطرح شده که توسط رقبا، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و نهادهای نظارتی شنیده شده‌اند.


نمونه‌ها و شواهد انحصارطلبی در اسنپ

در ادامه مهم‌ترین مواردی که ادعای انحصار یا رفتار ضدرقابتی نسبت به اسنپ مطرح شده‌اند، با تاریخ‌ها و جزئیات:

تاریخ موضوع شکایت یا رخداد طرفین شاکی جزئیات ادعا
حدود آذر ۱۳۹۷ شکایت شرکت‌های تپسی، الوپیک و ماکسیم به وزیر ارتباطات و وزیر صنعت تپسی، الوپیک، ماکسیم ادعا کردند که اسنپ رانندگانش را ملزم می‌کند اپلیکیشن رقیب را پاک کنند؛ نصب اپلیکیشن رقبا بر گوشی راننده باعث محرومیت از خدمات اسنپ می‌شود.
تاریخ دقیق نداشت – بعد از ۱۳۹۷ تنظیم قراردادهای اختصاصی از طرف اسنپ‌فود با رستوران‌ها چیلیوری علیه اسنپ‌فود در قراردادها عباراتی وجود داشته که رستوران‌ها متعهد شوند با هیچ پلتفرم سفارش غذای آنلاین دیگری همکاری نکنند، یا در صورت خروج از قرارداد/همکاری با رقیب جریمه شوند.
۲۳ مهر ۱۳۹۸ تصمیم شورای رقابت درباره شکایت چیلیوری شورای رقابت قراردادی که اسنپ‌فود با رستوران‌ها منعقد کرده بوده است، شامل شروط انحصاری بوده و ورود رقبا را محدود می‌کرد. این قراردادها از نظر قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ ایران مصداق رفتار ضدرقابتی تشخیص داده شدند.
۳۰ آذر ۱۳۹۶ اتهام حذف اپلیکیشن رقیب از گوشی راننده و محدودیت نصب اپلیکیشن‌های مسیریابی دیگر تپسی و دیگران گفته شده اسنپ به رانندگان خود اعلام کرده اگر اپلیکیشن تپسی یا Waze روی گوشی‌شان باشد، اپلیکیشن راننده اسنپ اجرا نخواهد شد. این محدودیت یکی از شکایاتی است که رقبای اسنپ مطرح کرده‌اند. 
۱ مهر ۱۴۰۲ رای شورای رقابت در خصوص سازمان منطقه آزاد کیش تپسی علیه سازمان منطقه آزاد کیش و اسنپ سازمان منطقه آزاد کیش مجوز فعالیت حمل‌ونقل مسافر در جزیره کیش را به شکل انحصاری به اسنپ داده بوده است؛ شورای رقابت این اعطای مجوز انحصاری را محکوم کرد و دستور داد که سایر شرکت‌ها نیز بتوانند وارد بازار شوند.
۲۸ مهر ۱۴۰۳ شکایت «ازکی وام» از اسنپ‌پی ازکی‌وام علیه اسنپ‌پی ادعا شده که اسنپ‌پی در قراردادها تخفیف‌ها و امکانات خاصی به فروشگاه‌ها می‌دهد؛ اما اگر فروشنده با رقبا همکاری کند، تخفیف‌ها را از دست می‌دهد یا جریمه می‌شود
۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ جلسه ۷۴۰ شورای رقابت درباره اسنپ پی و اسنپ فود ازکی‌وام و دیجی‌پی علیه اسنپ پی؛ تپسی علیه اسنپ‌فود شورای رقابت به استناد قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ رای داد به توقف رویه ضد رقابتی در قراردادهای اسنپ پی و الزام به اصلاح قراردادها. همچنین در مورد اسنپ‌فود، شروطی که قدرت انتخاب رستوران‌ها را محدود می‌کند و مانع همکاری با رقبا است، محکوم شناخته شد.

نکات انتقادی و چالش‌ها

این شواهد نشان می‌دهند که اسنپ در چندین حوزه رفتارهایی داشته که رقبا یا بازیگران جدید بازار را محدود کرده‌اند. چند نکته قابل تأمل:

1. نقض آزادی انتخاب راننده‌ها / فروشنده‌ها
اگر راننده‌ای مجبور باشد که اپلیکیشن رقیب را حذف کند، یا فروشنده‌ای ملزم باشد تنها با یک پلتفرم کار کند، عملاً رقابت را محدود کرده‌اند.

2. قراردادهای با جریمه‌های سنگین
حتی اگر قرارداد به ظاهر اختیار داشته باشد، وجود جریمه یا ضمانت اجرا برای خروج از قرارداد، باعث می‌شود عملاً رستوران یا فروشنده نتواند آزادانه تصمیم بگیرد.

3. قدرت مسلط اقتصادی
اسنپ در بازارهای مختلف (تاکسی آنلاین، سفارش غذا، پرداخت دیجیتال) به موقعیتی رسیده که بتواند قواعد را به نفع خود تنظیم کند؛ مثلاً بازار آنلاین غذا، حجم رستوران‌های تدوین‌کننده قراردادهای انحصاری اسنپ فود، ۷۰٪ سفارش‌ها رو از دست رقبا خارج کرده‌اند.

4. نهادهای نظارتی واکنش نشان داده‌اند، اما روند اصلاح آهسته است
شوراها و مراکز ملی رقابت چندین بار رأی داده‌اند به توقف برخی رویه‌ها یا اصلاح قراردادها، اما این تصمیمات معمولاً پس از مدتی تأخیر اجرا شده‌اند و گزارش شده است که برخی قراردادهای قدیمی با شروط ضدرقابتی هنوز باقی‌اند تا زمان تصمیم نهایی‌.

5. شفافیت کمتر و نظارت ناکافی
ابهامات در قراردادها، شرایط دقیق جریمه‌ها و ضمانت اجراها، کمبود داده‌های شفاف عمومی درباره اجرای رأی‌ها و پایبندی شرکت به آن‌ها، همگی از مشکلاتی‌اند که فعالان بازار به آنها گلایه‌مندند.


موارد مورد بحث جنجالی‌تر: حذف اپلیکیشن رقیب از گوشی و الزام به حذف

یکی از مواردی که تبدیل به افسانه یا دست‌کم موضوع بحث شده، الزام اسنپ به رانندگانش برای حذف اپلیکیشن رقبا از گوشی‌شان. این ادعا چندین بار مطرح شده است:

  • در «نامه مشترک تپسی، الوپیک و ماکسیم» در آذر ۹۷ این الزام به عنوان یکی از موارد انحصارطلبانه مطرح شده است. 
  • گزارش‌هایی هست مبنی بر اینکه در زمان نصب نسخه راننده اسنپ، اگر برنامه تپسی یا اپ‌های مشابه روی گوشی باشد، پیام خطا داده شده و اجازه فعالیت داده نمی‌شود. 

اما، نکته مهم این است که نهادهای رسمی هلۀ (مصوبه، رأی) مشخصی صادر نکرده‌اند در آن زمان که الزام به حذف اپلیکیشن رقیب به‌روشنی مصداق نقض رقابت شناخته شود — یا حداقل تا جایی که اسناد عمومی نشان می‌دهند. بعضی از این موارد تأیید نشده‌اند یا شرکت اسنپ آنها را رد کرده است. 


تأثیرات انحصارطلبی

رفتارهایی از این دست، اگر ادامه یابند یا اصلاح نشوند، می‌توانند پیامدهای زیر داشته باشند:

  • کاهش کیفیت خدمات: وقتی رقیبی جدی برای کنترل بازار نباشد، انگیزه برای بهبود کیفیت کمتر می‌شود.
  • قیمت‌های بالاتر برای مصرف‌کنندگان.
  • کاهش نوآوری و تنوع خدمت‌دهی.
  • آسیب به کسب و کارهای تازه وارد یا کسب و کارهای کوچکتر که توان تحمل شروط قراردادها را ندارند.
  • فشار بر رانندگان یا فروشندگان برای پذیرفتن شروط نامطلوب، کاهش درآمد یا آزادی عمل آنان.

با وجود شکایت های متعدد باید دید گروه اسنپ دست از انحصارطلبی و زیاده خواهی دست خواهد کشید یا باز به هر روشی خوی دیکتاتورگونه خود را در بازار راه خواهد انداخت؟

 

نظر شما در مورد گروه اسنپ چیه؟

نظرات (0)

ارسال نظر جدید
لطفاً نام و نام خانوادگی خود را وارد کنید.
لطفاً یک ایمیل معتبر وارد کنید.
لطفاً نظر خود را وارد کنید.

هنوز نظری برای این مطلب ثبت نشده است. اولین نفری باشید که نظر می‌دهد!

مرتضی محمدی نژاد

نویسنده:

مرتضی محمدی نژاد
مرتضی محمدی‌ نژاد فعالیت کارآفرینی خود را در سال ۱۳۸۱ آغاز کرد. مجموعه‌های تحت مدیریت او صدها نفر را به کار گرفته‌اند. وی همچنین با مشاوره و توسعه کسب‌وکارها، هزاران فرصت شغلی در کشور ایجاد کرده است.